Kreacja postaci Chihiro Ogino w filmie "Spirited Away: w krainie bogów"

Większość produkcji filmowych dla dzieci opowiada historię przyjaciół, przeżywających przygody. Bajki dla chłopców skupiają się głównie na przyjaźni i walce ze złem, natomiast filmy skierowane do dziewcząt – owszem mogą opowiadać o wyprawach, ale dziewczęta nie mogą się ubrudzić. Tak przedstawione zostają dziewczęta w filmach Hollywoodu. Sprawa ma się zupełnie inaczej w filmach Studia Ghibli, zwłaszcza w reżyserii Hayao Miyazakiego.

Hayao Miyazaki tworzy niezwykłe filmy przy połączeniu pięknej muzyki, scen pełnych detali, postaci wiarygodnych w swoim zachowaniu oraz historii z morałem. Najsłynniejszym i najpiękniejszym filmem Miyazaikego jest Spirited Away: W krainie bogów. Film bardzo szybka osiągnął sukces, stając się najczęściej oglądanym w Japonii filmem wszech czasów. W 2002 został nagrodzony Oskarem w kategorii najlepszy pełnometrażowy film animowany.

Spirited Away: w krainie bogów (w oryginale Sen to Chihiro no kamokakushi, dosłownie Tajemnicze zniknięcie Sen i Chihiro) opowiada historię przeprowadzającej się rodziny – dziesięcioletniej Chihiro i jej rodziców. Dziewczynka już od pierwszych scen zachowuje się zupełnie inaczej od bohaterek hollywoodzkich produkcji. Marudzi i pyskuje do rodziców, że wcale nie chce się przeprowadzać i że w starym domu było o wiele lepiej. Pomimo niezadowolenia dziewczynka jest zaciekawiona rzeczami widzianymi przez okno (np. kapliczki przy drodze).

Gdy rodzina dojeżdża przed budynek w środku lasu, dziewczynka jest wyraźnie zaniepokojona kamienną figurą przed wejściem, jak i samą budowlą. Rodzice dziewczynki nie zwracając uwagi na jej dyskomfort, postanawiają sprawdzić, gdzie się znajdują i wchodzą do środka. Chihiro kurczowo ściska ramię matki, która mówi jej, tylko żeby przestała ciągnąć, bo się przewrócą. W kolejnych scenach niepokój i skrępowanie jest jeszcze kilka razy podkreślone (gdy jest niechętna do przejścia przez koryto rzeki, odmawia jedzenia).

Dziesięciolatka wydaje się uspokajać na widok z mostu, rozluźnia się do momentu, gdy pojawia się Haku – miejscowy chłopak. W pierwszym odruchu Chihiro bezwiednie słucha chłopca i zaczyna uciekać. Po chwili otrząsa się i buńczucznie stwierdza „a jego co ugryzło?”. Wciąż zaniepokojona biegnie do swoich rodziców, zamiast nich zastaje parę świń obżerających się w barze. Ucieka stamtąd i stara wrócić na drugi brzeg starej rzeki. Wpada do wody wylewającej się z rzeźby żaby stojącej na schodach, jest to moment otrzeźwienia dla dziewczynki, konfrontacji z sytuacją, w jakiej się znalazła. W panice zaczyna powtarzać, że to tylko sen i zaraz wszystko zniknie, nie zauważa, jednak jak sama staje się bezcielesna. Gdy dostrzega jak blada i przeźroczysta się staje, strach dziewczynki narasta, ale to dopiero widok yokai wysiadających z łodzi zmusza ją do ucieczki.

Haku odnajduje Chihiro, zanim ta całkiem zniknie i zmusza do zjedzenia jagody ze świata bogów. Pomaga jej się ukryć przed strażnikami, używa magii, aby odwrócić od niej uwagę. W czasie tych wszystkich zdarzeń Chihiro jest przerażona i zagubiona, dlatego posłusznie wykonuje polecenia chłopaka, najlepiej jak potrafi. Po rozstaniu w ogrodzie dziewczynka odczekuje chwilę, wyraźnie widać, że potrzebuje jej do pozbierania myśli. Gdy wychodzi tylnymi drzwiami ogrodu, jest zauważalnie bardziej zdeterminowana. W rozmowie z Kamajim najpierw jest niepewna, w miarę jak rozmowa nabiera tempa, dziewczynka odzyskuje rezon i zaczyna wykłócać się o pracę. W trakcie tej rozmowy dziewczynka zyskuje pierwszą lekcję – jak się już coś zaczyna, to trzeba to skończyć (Chihiro pomaga w noszeniu koksu i paleniu w wielkim bojlerze).

Kłótnię przerywa pojawienie się Lin, służącej z łaźni, przynoszącej Kamajiemu i jego pomocnikom kolację. Chihiro w konfrontacji ze starszą dziewczyną ponownie staje się cicha i potulna. Posłusznie słucha poleceń Lin, idzie za nią przez łaźnię, nie patrzy nikomu w oczy i stara się być niezauważona. Ponownie staje się przestraszona dziewczynką, a gdy Lin zostaje zagadana przez współpracownika, mimowolnie chowa się za jednym z gości – duchem przypominającym białą rzodkiew z półmiskiem w roli kapelusza. Dziewczynka rozluźnia się na tyle, że spokojnie żegna się ukłonem, gdy wysiada na najwyższym piętrze. Przy próbie wejścia do komnat właścicielki ośrodka, Yubaby, zostaje wytknięty jej brak manier, kolejna lekcja ze świata bogów – grzeczność i kultura osobista. Przestraszona Chihiro czeka chwilkę, lecz gdy orientuje się, że Yubaba nie ma dla niej czasu, zwraca się z prośbą o pracę. Wiedźma magicznie zamyka usta dziewczynki i zastrasza ją, że łaźnia to nie miejsce dla ludzi, że czarownica powinna zmienić Chihiro w prosiaka lub bryłkę węgla. Stara się dowiedzieć, kto do tej pory pomagał dziesięciolatce, lecz pierwszym, o co prosi po odzyskaniu głosu, jest praca.

Yubaba w złości grozi dziewczynce i wypytuje, czy jest gotowa na najbrudniejszą robotę. Wywód zostaje przerwany przez huk i donośny płacz dziecka. Czarownica stara się załagodzić sytuację i uspokoić dziecko w drugim pokoju, ale Chihiro z premedytacją prosi jeszcze kilka razy o przyjęcie do pracy, posuwa się do tego, że grozi wiedźmie. Yubaba zgadza się, o ile dziewczyna przestanie krzyczeć. Do dziewczynki podlatuje kartka i pióro, kontrakt do podpisania. Po odebraniu kontraktu Yubaba stwierdza, że imię „Chihiro” jest za długie i skraca je. Odrywa od kontraktu trzy litery, zostawiając znak odczytywany jako „Sen”.

Kluczowym punktem w filmie staje się moment, w którym dziewczynka po raz pierwszy używa nowego imienia w odniesieniu do samej siebie. Jej osobowość zostaje wtedy ograniczona, staje się zupełnie nową osobą, traci blask i głębię spojrzenia. Odzyskuje je następnego ranka, gdy Haku spotyka się z nią w ogrodzie i oddaje ubrania, w których przyjechała. W trakcie rozmowy dowiaduje się o mocy, jaką posiadają imiona, jest to trzecia z lekcji Chihiro. Pomimo odzyskania imienia, dziewczynka wciąż nie wykazuje apetytu, jak rozchorowane dziecko. Chłopiec przekonuje ją, aby zjadła onigiri (kulki ryżowe), które dla niej zrobił. W trakcie jedzenia dociera do niej ogrom sytuacji i zaczyna płakać, cały czas pocieszana przez Haku.

Po swego rodzaju katharsis, dziewczynka staje się zdeterminowana dać z siebie wszystko. W pracy przeszkadza jej to, jak mała jest w porównaniu z innymi pracownikami, nadrabia to jednak zapałem. Stara się być uczynna i grzeczna (zostawienie otwartych drzwi dla boga bez twarzy). W kontaktach z przełożonymi stara się być uprzejma, jednak dalej stawia na swoim (rozmowa z kwatermistrzem). Chihiro jest jednak bardzo niezdarna. W pierwszym świadomym kontakcie z bogiem próbuje być jak najgrzeczniejsza, usilnie nie zwracając uwagi na własne obrzydzenie. W trakcie obsługi staje się coraz lepsza w opanowywaniu odruchów i własnego wstrętu. Zdeterminowanie i grzeczność zostały wynagrodzone w postaci ciastka ziołowego.

W kolejnych scenach Chihiro pokazuje, że jej oddanie względem przyjaciół jest większe od chęci zysku. W pierwszej chwili chciała odwiedzić Kamajiego bez względu na to, w jakim humorze był, lecz gdy dostrzega atakowanego smoka, bez wahania chce mu pomóc. Włamuje się do komnat Yubaby i podsłuchuje rozmowę o katastrofie, jaka rozpętała się w łaźni. Widząc idącą w jej stronę wiedźmę, dziewczynka ukrywa się w stercie poduszek. Jak się później okazuje śpi tam dziecko Yubaby – Bo. Jako jedynak rozpieszczany przez matkę, Bo żąda od Chihiro, aby ta z nim została i go zabawiała. Jako argumentu używa faktu, że na zewnątrz jest dużo zarazków i można się pochorować. Grozi dziewczynie, że jeśli się z nim nie pobawi, to zacznie płakać i złamie jej rękę. W desperacji podsuwa mu przed twarz swoją drugą, zakrwawioną dłoń, w ten sposób się uwalnia i biegnie uratować Haku.

Po pojawieniu się Zeniby, Chihiro zachowuje chłodny dystans, nie wie, czy może ufać drugiej wiedźmie. Staje w obronie smoka, kłuci się, że nie czarownica nie ma racji, mówiąc, że Haku jest złodziejem. Rozmowę przerywa sam chłopak, niszcząc papierowy talizman, przez który się komunikowały. Wysiłek ten powoduje jego zsunięcie się i pociągnięcie ze sobą Chihiro w dół szybu. Dziewczynka wykazuje się głęboką ufnością względem chłopaka. Wpadając do Kamajiego, przejmuje się jedynie stanem, w jakim znajduje się Haku. Zmusza smoka do zjedzenia połowy ciasteczka i przytrzymuje go, pomimo ogromnej siły, z jaką się jej przeciwstawia. Gdy Haku wypluwa pieczęć i siedzącego na niej robaka, Chihiro zaczyna biegać za stworkiem i tupać bezmyślnie nogami. Gdy gołą stopą rozgniata robaka, przeszywa ją dreszcz obrzydzenia. Kamaji wykonując gest przecinania, powtarza „obrzydlistwo”. W oryginalnej wersji filmu Kamaji mówi, żeby Chihiro „przecięła linę” – jest to gest mający przynieść szczęście.

Szybko wraca do odmienionego chłopaka i z pomocą Kamjiego podaje magiczny wywar. Po wysłuchaniu jak Haku trafił na służbę do Yubaby, dziewczynka postanawia odszukać Zenibę i ubłagać ją by zdjęła czar z chłopca. Pojawia się Lin i mówi Chihiro o nowym kliencie i jakie szkody wyrządza, dziewczynka skupia się jednak na Haku i obiecuje mu, że do niego wróci, musi tylko wytrzymać. Zdezorientowana Lin zastanawia się co się, właściwie stało, na co Kamaji mówi jej, że młoda miłość.

W kolejnych scenach Chihiro udaje się do Yubaby i boga bez twarzy. Czwartą lekcją Chihiro jest odpowiedzialność za swoje czyny. W konfrontacji z bogiem bez twarzy zachowuje spokój, przechytrza go i karmi drugą połówką ziołowego ciastka. Lek wywołuje wymioty, oszukany bóg zaczyna ścigać dziewczynkę przez całą łaźnię, cały czas wypluwając wszystko, co zjadł. Wyprowadzony z budynku przez Chihiro bóg, wypluwa ostatniego służącego i staje się znów niegroźny i zagubiony.

Dziesięciolatka zabiera ze sobą do Zeniby nieszkodliwego boga, staje się dla niego oazą spokoju. Zachowuje się bardzo dojrzale, ale nie pretensjonalnie. W rozmowie z Zenibą zachowuje się szczerze, jest grzeczna i poważna. Gdy wiedźma zauważa, że czar ochronny zniknął z pieczęci Chihiro przeprasza i tłumaczy, że prawdopodobnie go rozgniotła. Czarownica uświadamia dziewczynkę, że tak naprawdę robaczek został podrzucony przez Yubabę i zmuszał Haku do wykonywania poleceń. Po rozmowie z Zenibą, Chihiro ma czas na zastanowienie się i przypomina sobie, co może czekać jej rodziców i Haku. Czarownica daje dziewczynce talizman na szczęście w postaci błyszczącej gumki do włosów, którą dziesięciolatka od razu zakłada. Haku przylatuje po dziewczynkę i pierwszym co robi Chihiro jest przytulenie się do smoka i wypytanie czy jest już zdrowy. Żegna się z Zenibą i mówi swoje prawdziwe imię, na odchodne wiedźma przestrzega dziewczynkę, żeby dbała o swoje imię, bo jest jej.

W trakcie powrotu do łaźni, Chihiro przypomina sobie historię, którą opowiadał jej ojciec, o tym, jak wpadła do rzeki jako małe dziecko. Mówi o tym Haku i przypomina mu jego prawdziwe imię: Kohaku. Zmusza to smoka do odmiany w człowieka w trakcie lotu, z Chihiro cały czas trzyma się go i ufa, że nic jej nie grozi.

W konfrontacji z Yubabą, Chihiro zachowuje spokój i rozwagę, zgadza się na warunki czarownicy odnośnie do jej powrotu do świata ludzi. Po podaniu właściwej odpowiedzi, Haku odprowadza Chihiro do samej granicy świata duchów – schodów prowadzących na polanę. Tam dziewczynka każe Haku obiecać, że kiedyś znów się spotkają. Całą drogę powrotną na dworzec dziesięciolatka pilnuje, aby się nie odwracać.

Wracając przez tunel, zostaje powtórzona scena rozpoczynająca akcję w świecie bogów. Chihiro znów jest buńczuczną dziewczynką niezadowoloną z przeprowadzki. Po wyjściu przed budynek, ten okazuje się stary i zarośnięty, kamienna figura przed wejściem zniszczona, a samochód przysypany liśćmi i gałęziami. Dziewczynka wygląda na bardzo zaskoczoną i stoi przez dłuższy czas przed budowlą pogrążona w myślach. Scena ta symbolizuje odcięcie Chihiro od świata duchów – bajek – i przejście w dojrzałość emocjonalną.

Film przedstawia zatem historię o dojrzewaniu i wejściu w dorosłe życie w przypadku dziewcząt bardzo wczesne. Opowiada też historię pierwszego zauroczenia, w przypadku Chihiro z perspektywy lat będzie wyglądać jak senne marzenie. Na podstawie zmian, jakie zachodzą w psychice głównej bohaterki, morałem może być wypowiedź Zeniby: „nic co się zdarzyło, nie popada w zapomnienie, choć czasem myślimy, że tak”. Bajka, poprzez Chihiro może nam przypominać, jak ważną rolę odgrywają w naszym życiu wspomnienia.

Zgrzytanie Zębów